6. Het Nationaal Holocaust Museum: Digitale verhalen vertellen voor historisch behoud

Hoofdstuk 1. Inleiding

1.1. Algemene informatie

Naam van het initiatief: National Holocaust Museum

Locatie: Amsterdam, the Netherland

Naam promotor: StICEting Joods Historisch Kwartier

Soort entiteit: Museum

Eigendom: Privé

Contactgegevens en communicatiegegevens:

Het Nationaal Holocaust Museum, onderdeel van de StICEting Joods Cultureel Kwartier in Amsterdam, samen met het Joods Museum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg, werd in maart 2024 geopend. Het is gewijd aan het vertellen van het verhaal van de Holocaust, tijdens welke ongeveer 107.000 van de 140.000 Joden in Nederland werden gedeporteerd, met slechts 5.200 overlevenden. Het museum is gevestigd in een voormalig kinderdagverblijf dat vanaf oktober 1942 dienst deed als dependance van de Hollandsche Schouwburg, waar Joodse kinderen gescheiden van hun ouders op deportatie wachtten.

Het museum geeft een uitgebreid beeld van de nazivervolging van en moord op Joden in Nederland. Het is het eerste museum dat de geschiedenis van de Jodenvervolging in het hele land behandelt. De tentoonstellingen gaan in op het dagelijks leven van Joden voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, de bevrijding en de naoorlogse herinneringscultuur.

Het Nationaal Holocaust Museum maakt gebruik van digitale vertellingen om de geschiedenis van de Holocaust krachtig over te brengen. Deze techniek wordt gecombineerd met fysieke voorwerpen zoals foto’s, gebruiksvoorwerpen, brieven en kleding. Digital storytelling voegt persoonlijke verhalen toe aan deze objecten, waardoor de informatie meeslepender en memorabeler wordt voor bezoekers.

Het gebruik van persoonlijke verhalen gekoppeld aan specifieke objecten of gebeurtenissen helpt bezoekers om een diepere band te vormen met de tentoongestelde voorwerpen. Deze methode om digitale media te combineren met tastbare artefacten staat model voor andere initiatieven op het gebied van cultureel erfgoed en laat zien hoe persoonlijke verhalen de impact en het behoud van historische informatie kunnen vergroten.

1.2. Informatie over het initiatief

1.3. Opleiding

Hoofdstuk 2. Beschrijving van de betrokken ICE

Betrokkenheid van de gemeenschap bij de identificatie en het beheer van de ICE:

Hoewel de Holocaust zelf niet wordt beschouwd als Immaterieel Cultureel Erfgoed (ICE), biedt het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam een krachtig voorbeeld van hoe digital storytelling kan worden gebruikt om historische verhalen effectief over te brengen. Deze aanpak kan waardevolle inzichten bieden voor ICE initiatieven die tot doel hebben ICE te bewaren en over te dragen.

De waarde van het museum voor de gemeenschap gaat verder dan de Joodse gemeenschap en strekt zich uit tot de mensheid als geheel. Het dient als een aangrijpende herinnering aan de gruwelijkheden van de Holocaust en de veerkracht van de overlevenden. Het gebruik van persoonlijke verhalen en digitale media in het museum helpt bezoekers om op een diep persoonlijk niveau met deze geschiedenis in contact te komen, wat leidt tot meer begrip en empathie.

Deze methode zorgt ervoor dat de persoonlijke aspecten van de Holocaust niet verloren gaan in de tijd. Door deze verhalen vast te leggen, creëert het museum een blijvend archief dat toegankelijk is voor toekomstige generaties, zodat de lessen van de Holocaust relevant en impactvol blijven.

De benadering van het museum is participatief van aard, waarbij overlevenden van de Holocaust en hun families betrokken worden bij het proces van het vertellen van verhalen. Overlevenden delen hun persoonlijke ervaringen, die vervolgens worden geïntegreerd in de tentoonstellingen van het museum. Deze gezamenlijke inspanning zorgt ervoor dat de verhalen authentiek blijven en respect tonen voor degenen die deze gebeurtenissen hebben meegemaakt.

Het gebruik van digitale storytelling door het National Holocaust Museum kan dienen als model voor ICE initiatieven. Door persoonlijke verhalen te integreren met digitale media kunnen ICE projecten meeslepende en gedenkwaardige verhalen creëren die weerklank vinden bij het publiek. Deze aanpak maakt het mogelijk om verhalen herhaaldelijk te vertellen en ze breed te verspreiden via websites, podcasts en andere digitale formaten, waardoor een groter publiek wordt bereikt dan alleen degenen die persoonlijk op bezoek kunnen komen.

Door gebruik te maken van persoonlijke verhalen en digitale hulpmiddelen kunnen ICE initiatieven zorgen voor het behoud en de overdracht van ICE op een manier die boeiend, toegankelijk en impactvol is. Deze methode bewaart niet alleen het erfgoed, maar verrijkt ook de ervaring van het cultureel toerisme, door de geschiedenis en tradities beter beleefbaar en betekenisvol te maken voor bezoekers.

Hoofdstuk 3. Creatie van verhalen en aanpassing aan digitale communicatieformaten

Proces van contentcreatie

Hoe wordt dit in een digitaal format gecommuniceerd?

Voorbeeld van een ‘vergeet-mij-niet’, foto door Mike Bink

Het Nationaal Holocaust Museum gebruikt uitgebreide interviews om authentieke digitale verhalen te creëren. Mick Groeneveld, communicatiemanager van het museum, legt uit dat deze interviews minstens drie uur duren, waaruit een verhaal van 3-4 minuten wordt gemonteerd. Door deze aanpak kunnen de vertellers hun ervaringen op een natuurlijke manier delen zonder zich zorgen te maken over de structuur, waardoor het verhaal authentiek blijft. Professionele interviewers en redacteuren worden ingezet om deze interviews uit te voeren en te verfijnen.

VIDEO GETUIGENISSEN

1. Overlevenden en nakomelingen: Sommige verhalen van 3-4 minuten zijn afkomstig van interviews met overlevenden van de Holocaust en hun nakomelingen, waaronder Joodse mensen, Sinti en Roma, uit het vaste netwerk van het museum. Deze verhalen zijn niet gemonteerd, zodat de authenticiteit van de stem van de verteller behouden blijft. Geïnterviewden worden geselecteerd op basis van hun vertelkwaliteiten en sommigen staan bekend om het delen van hun ervaringen op scholen. Soms neemt het museum contact op met potentiële vertellers, terwijl anderen zelf contact opnemen met het museum. Een belangrijk deel van de tentoonstelling richt zich op individuen die de Holocaust overleefden dankzij de inspanningen van degenen die in de kwekerij werkten waar het museum nu is gevestigd.

2. Archief van de USC Shoah StICEting: In het museum zijn ook videogetuigenissen te zien uit de archieven van de USC Shoah Foundation, met extra perspectieven en verhalen van overlevenden van de Holocaust.

NHm vertelt – Leo Vis, 9 mei 2023 (Volledig interview – later bewerkt tot een van de 3 minuten durende persoonlijke getuigenissen)

INSTALLATIES MET VERGEET-MIJ-NIETJES

Het museum heeft 19 uniek ontworpen vitrines met de naam ‘Vergeet-mij-nietjes’ gemaakt, elk gewijd aan een slachtoffer van de Holocaust. Deze mixed media installaties bevatten een persoonlijk object, een portretfoto of video, een korte tekst en een geluidsfragment. De inhoud van deze installaties is gebaseerd op grondig onderzoek naar het leven van de persoon. Het museum monteert deze informatie in een verhaal, dat vervolgens door een stemacteur in een video wordt verteld.

PODCASTS

Het museum produceert podcasts die beschikbaar zijn op de website, Spotify, de Facebookpagina van het Joods Cultureel Kwartier en diverse andere audioplatforms. Deze podcasts vergroten het bereik van de verhalen van het museum en maken ze toegankelijk voor een breder publiek.

De methode van het museum om uitgebreide interviews te gebruiken zorgt ervoor dat de verhalen authentiek en indrukwekkend blijven. Door te focussen op persoonlijke ervaringen en professionele productietechnieken te gebruiken, creëert het museum boeiende en memorabele verhalen. Het gebruik van gemengde media-installaties en digitale platforms zoals podcasts verbetert de toegankelijkheid en verspreiding van deze belangrijke verhalen, bevordert het cultuurtoerisme en zorgt ervoor dat de lessen van de Holocaust blijven doorklinken bij toekomstige generaties.

3.1. Lokale bevolking

Het Nationaal Holocaust Museum betrekt de lokale Joodse gemeenschap actief op verschillende manieren om ervoor te zorgen dat hun deelname zowel betekenisvol als impactvol is.

NIVEAUS EN MODELLEN VAN BETROKKENHEID:

Management en bestuur: De Joodse gemeenschap is goed vertegenwoordigd in de managementstructuur van het museum. Dit omvat functies in het bestuur, de raad van toezicht en de ondernemingsraad. Veel begunstigers van het Joods Cultureel Kwartier, waar het museum onder valt, komen ook uit de Joodse gemeenschap. Veel medewerkers zijn Joods, zodat de perspectieven en waarden van de gemeenschap geïntegreerd zijn in de activiteiten van het museum.
Bijdragen en samenwerkingen: Het museum is sterk afhankelijk van de bijdragen (en donaties) van de Joodse gemeenschap. Hun inbreng is essentieel voor het ontwikkelen van zowel permanente als tijdelijke tentoonstellingen. Leden van de gemeenschap leveren artefacten, verhalen, afbeeldingen en achtergrondinformatie die de kern vormen van de tentoonstellingen van het museum.
Inhoud creëren: Deelname van de gemeenschap is eerder actief dan passief. Leden van de Joodse gemeenschap zijn coproducenten in het vertelproces. Ze delen persoonlijke verhalen en ervaringen, die vervolgens worden gebruikt om authentieke en meeslepende digitale verhalen te creëren. Deze verhalen worden verder verfijnd en bewerkt door professionele interviewers en redacteuren om presentaties van hoge kwaliteit te garanderen.

Door de Joodse gemeenschap actief te betrekken als medescheppers en besluitvormers, behoudt het Nationaal Holocaust Museum een sterke, authentieke band met de verhalen die het wil bewaren en delen. Dit participatieve model verrijkt niet alleen de inhoud van het museum, maar versterkt ook de gemeenschapsbanden en zorgt ervoor dat historische ervaringen accuraat worden weergegeven.

Hoofdstuk 4. Publiek en methodologieën

Doelgroep: toeristen/bezoekers, lokale gemeenschap, studenten, onderzoekers/professionals op het gebied van cultureel erfgoed.

Bereik:

Doel van het delen van de verhalen:

Tradities behouden

Frequentie: Permanente activiteit

Het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam maakt gebruik van verschillende digitale verteltechnieken om een breed publiek te bereiken. Het museum heeft zijn eigen speciale pagina’s op de website van het Joods Cultureel Kwartier, evenals actieve Facebook- en Instagram-accounts. Het museum staat ook op vele nationale en internationale culturele agenda’s en ‘wat te doen/zien in Amsterdam’ websites, waardoor de zichtbaarheid en toegankelijkheid wordt vergroot.

Het museum trekt ongeveer 3000 bezoekers per week, zowel lokaal als internationaal. Deze grote toeloop is mede te danken aan de historische locatie. Het museum is gevestigd in de voormalige crèche tegenover de Hollandsche Schouwburg, waar Joodse kinderen werden vastgehouden voordat ze door de Duitse bezetter werden afgevoerd. Veel kinderen werden gered door de medewerkers van de crèche en de gebruikte vluchtroute maakt deel uit van de permanente tentoonstelling van het museum.

Mick Groeneveld, communicatiemanager van het museum, benadrukt de unieke connectie van het gebouw met de Holocaust: “In tegenstelling tot andere Holocaust Musea was het gebouw waarin ons museum is gehuisvest destijds al verbonden met de Holocaust, dus dat hoefden we niet te versterken. Het gebeurde hier, in dit gebouw”. Deze authenticiteit voegt een krachtige, meeslepende dimensie toe aan de tentoonstellingen van het museum.

Via de digitale platforms en het historische verhaal verspreidt het museum zijn verhalen op een effectieve manier onder een wereldwijd publiek, waarbij het cultureel toerisme en educatie bevordert. De combinatie van persoonlijke verhalen, digitale vertellingen en de belangrijke historische setting creëert een meeslepende en boeiende bezoekerservaring.

Hoofdstuk 5. Innovatieve aspecten

Hoewel de verteltechnieken en digitale hulpmiddelen die in het Nationaal Holocaust Museum worden gebruikt afzonderlijk niet baanbrekend zijn, is hun combinatie binnen de unieke context van het museum wel vernieuwend, vooral voor het vertellen van Holocaustverhalen. De integratie van de historische betekenis van het gebouw, samen met objecten, foto’s, video’s en podcasts met getuigenissen, creëert een meeslepende ervaring.

In tegenstelling tot veel Holocaustmusea die vertrouwen op duisternis om een gevoel van onbehagen op te roepen, presenteert dit museum de Holocaust in daglICEt, met alleen kunstlICEt wanneer dat nodig is. Zoals Emile Schrijver, directeur van het Joods Cultureel Kwartier, zei in Jodcast #12 op NPO Radio 5: “De Holocaust gebeurde op klaarlichte dag, terwijl de zon scheen”. Deze benadering brengt het verhaal in lijn met de historische realiteit, waardoor het meer impact heeft.

Verspreid door het museum staan ‘getuigenbankjes’, intieme plekken waar één of twee bezoekers kunnen zitten, een koptelefoon opzetten en getuigenissen bekijken op kleine schermen. Deze opstelling versterkt de persoonlijke impact van de verhalen en bevordert een diepere band tussen de bezoeker en het verhaal.

De getuigenissen zelf werden zorgvuldig bewerkt op basis van uitgebreide interviews, waardoor de authenticiteit wordt gewaarborgd en de betrokkenheid van de kijker behouden blijft. Deze methode is weliswaar tijdrovend en vereist bekwame interviewers en redacteurs, maar garandeert inhoud van hoge kwaliteit die diep aanslaat bij bezoekers.

Het is echter belangrijk op te merken dat een dergelijke aanpak kostbaar kan zijn, wat een uitdaging kan vormen voor organisaties met krappe budgetten. Desalniettemin biedt de methode van het museum om historische context, persoonlijke verhalen en digitale media te combineren een krachtig model voor het effectief vertellen van verhalen en culturele conservering.

Daglicht, foto door Office Winhov / ©Max Hart Nibbrig

Hoofdstuk 6. Impact

Effect op toerisme:

Impact op lokale duurzame ontwikkeling:

SDG4. Kwaliteitsonderwijs

Het Nationaal Holocaust Museum toont aan dat persoonlijke verhalen de interesse in en het behoud van immaterieel cultureel erfgoed (ICE) aanzienlijk kunnen vergroten. Hoewel niet iedereen een natuurlijke verhalenverteller is, biedt de aanpak van het museum om verhalen te structureren door middel van interviews een waardevol model. Door personen met persoonlijke verhalen te interviewen en gerichte vragen te gebruiken om het verhaal te sturen, zorgt het museum ervoor dat de verhalen zowel authentiek als boeiend zijn.

Het terugbrengen van een drie uur durend interview tot een verhaal van vier minuten is een nauwgezet proces waarvoor ervaren interviewers en redacteurs nodig zijn. Hoewel deze methode tijdrovend en mogelijk kostbaar is, levert het een krachtig en beknopt verhaal op.

Organisaties met beperkte middelen kunnen deze aanpak aanpassen door kortere interviews af te nemen en iets langere eindstukken te produceren. Het belangrijkste is om een duidelijke verhaallijn aan te houden en vragen te stellen die de geïnterviewden aanmoedigen om hun persoonlijke ervaringen zinvol te delen.

Het trainen van één interviewer voor deze taak is haalbaarder en kosteneffectiever dan het trainen van meer personen in verteltechnieken. Organisaties kunnen samenwerken om de training van één enkele interviewer te financieren, die dan aan meerdere projecten kan werken.

Zodra het persoonlijke verhaal klaar is, kan het via verschillende kanalen worden gedeeld. Verspreiding ter plaatse, zoals de getuigenbankjes van het Holocaust Museum, biedt een intieme setting om te bekijken. Als alternatief kan het delen van verhalen via websites of podcasts een breder publiek bereiken, vooral voor organisaties in afgelegen gebieden.

Het succes van dit initiatief ligt in het zorgvuldig uitwerken van meeslepende persoonlijke verhalen. Of ze nu worden gepresenteerd in een museale omgeving of via digitale platforms, deze verhalen creëren een diepe, blijvende impact op het publiek, waardoor het behoud en de waardering van ICE wordt verbeterd.