Participatief erfgoedbeheer is essentieel voor het levend houden van erfgoed en voor het stimuleren van lokale ontwikkeling. Maar dat is niet altijd gemakkelijk. Er zijn een aantal veelvoorkomende uitdagingen waar gemeenschappen mee te maken hebben, die we hieronder beschrijven samen met mogelijke oplossingen:
1. Uitdaging: gebrek aan middelen
Vrijwilligers helpen veel, maar langetermijnfinanciering is essentieel voor duurzaamheid. Samenwerking met overheidsinstanties, ngo’s en internationale organisaties zoals UNESCO kan zowel financiering als expertise opleveren. Lokale bedrijven en touroperators kunnen ook geweldige bondgenoten zijn en inkomstenstromen creëren waarmee men erfgoedprojecten kan ondersteunen.
2. Uitdaging: belangenconflicten binnen de gemeenschap
Bij erfgoedprojecten zijn vaak veel mensen met verschillende belangen betrokken, hetgeen tot conflicten kan leiden. Het is belangrijk om iedereen bij de besluitvorming te betrekken. Door overleg en het organiseren van gemeenschapsbijeenkomsten en workshops kunnen verschillende standpunten worden gebundeld en zorg je ervoor dat bij beslissingen rekening wordt gehouden met ieders perspectief. Deze open communicatie kan voorkomen dat meningsverschillen uitgroeien tot grotere problemen.
3. Uitdaging: beperkte capaciteit en kennis
Soms beschikken gemeenschappen niet over de technische vaardigheden of kennis om erfgoedsites effectief te beheren, vooral als ze (nog) niet betrokken zijn bij het erkennen van hun erfgoed. Hoewel het moeilijk is om iedereen te betrekken, is het voor een goed behoud en duurzame praktijken beter om een breed publiek te bereiken. Het aanbieden van trainingen en workshops kan de vaardigheden van de gemeenschap vergroten. Het inschakelen van experts, zoals natuurbeschermers of toerismemanagers, om de lokale bevolking te begeleiden helpt ook om meer kennis en vertrouwen op te bouwen.
Bron: Lisa Pigozzi.
4. Uitdaging: overtoerisme en commercialisering
Toerisme kan de lokale economie zeker een impuls geven, maar kan ook schade toebrengen aan cultureel erfgoed. Bijvoorbeeld als teveel mensen tegelijk het cultureel erfgoed bezoeken, en/of als de ervaring ervan minder authentiek voelt. Daarom is duurzaam toerisme zo belangrijk. Dit betekent dat het aantal bezoekers zorgvuldig moet worden beheerd, bijvoorbeeld door toeristen aan te moedigen om buiten het hoogseizoen te komen, en ervoor moet worden gezorgd dat de lokale gemeenschap een eerlijk deel van de voordelen krijgt. Het vinden van de juiste balans tussen het verwelkomen van bezoekers en het beschermen van erfgoed is essentieel.
5. Uitdaging: zorgen voor duurzaamheid op lange termijn
Om gemeenschapsprojecten op het gebied van erfgoed op de lange termijn in stand te houden, zijn planning en toewijding nodig. Zonder deze factoren kunnen projecten aan kracht inboeten of zelfs mislukken. Het opzetten van formele groepen, zoals commissies voor erfgoedbeheer, kan structuur bieden en ervoor zorgen dat vooruitgang wordt geboekt. Het is ook belangrijk om duidelijke juridische ondersteuning te hebben en langdurige partnerschappen aan te gaan met organisaties of lokale autoriteiten om ervoor te zorgen dat de projecten blijven bestaan en blijven bloeien.
Hoewel beheer door de gemeenschap uitdagingen met zich meebrengt, liggen de oplossingen in het bevorderen van samenwerking, het opbouwen van lokale capaciteit, het veiligstellen van middelen en het zorgen dat zowel de lokale gemeenschap als de erfgoedsite floreren. Hierdoor kunnen gemeenschappen eigenaarschap nemen over hun cultureel erfgoed en duurzame, dynamische erfgoedtoeristische ervaringen creëren waar alle betrokkenen baat bij hebben.