Araisi Ezerpils Archaeological Park toont een unieke archeologische vindplaats: een meerwoning uit de Vikingperiode uit de 9e tot 10e eeuw, bewoond door oude Letten. Deze paalwoningen zijn een aparte categorie archeologische monumenten in Letland, opmerkelijk vanwege hun ligging in een meer, hun uitstekende staat van bewaring en hun nauwe band met folklore.
Eén zo’n legende over Araisi Lake vertelt over een meisje dat vee hoedde in een vallei toen ze donkere wolken zag naderen. Ze probeerde het vee weg te drijven, maar twee bokken bleven vechten. Ze riep “Ārā āži, Ārā, āži!” (Wegwezen, bokken!), het meer zou zich hebben vergist in de naam “Araisi” en de vallei onder water hebben gezet, waarbij alleen het meisje gespaard bleef. Op heldere dagen is onder water een bijl te zien die in een hoek van een huis is ingebed en die nooit roest.
Archeoloog Jānis Apals bestudeerde de folklore over meren die oude gebouwen onder water zetten. Om deze legendes te controleren leerde hij duiken en voerde hij de eerste onderwaterarcheologische expedities in Letland uit. Hij onderzocht meer dan 100 meren en ontdekte in 10 meren oude woonplaatsen, waarmee hij bewees dat sommige legendes waar waren.
Opgravingen in Araisi Lake tussen 1965-1969 en 1975-1979 brachten de overblijfselen van bijna 150 houten gebouwen aan het licht en legden ongeveer 3500 artefacten en 120 intacte aardewerken potten bloot. Ongeveer 40% van de artefacten waren gemaakt van organische materialen zoals hout, bast en berkenbast.
Vanwege de rijke archeologische vondsten werd een wetenschappelijke reconstructie van de nederzetting aan het meer ondernomen, wat leidde tot de oprichting van Araisi Ezerpils Archeological Park om dit verhaal met een breder publiek te delen.
De oude legende van het vliegende meer van Araisi wordt bewaard door middel van verhalen verteld door gidsen, educatieve programma’s en een nieuwe digitale expositie. De legende maakt ook deel uit van het interactieve oriëntatiespel “Araišu legendas”, toegankelijk voor alle bezoekers.
