8. Il Filò delle Agane: Behoud van orale tradities door het vertellen van verhalen in de gemeenschap

Hoofdstuk 1. Inleiding

1.1. Algemene informatie

Naam van het initiatief: Il Filò delle Agane (De zwakte van Agane)

Locatie: Maniago, Friuli-Venezia-Giulia, Italië

Naam promotor: LIS AGANIS, Ecomuseo delle Dolomiti Friulane, APS

Soort entiteit: Ecomuseum

Eigendom: Openbaar

Contactgegevens en communicatiegegevens:

Het project Il Filò delle Agane (De zwakte van Agane), dat wordt gepromoot door Lis Aganis Ecomuseum in Italië, is gericht op het behoud en de verspreiding van lokale mondelinge verhalen die verband houden met de Filò-traditie. Het project is gericht op jongeren, kinderen, studenten, lokale bewoners en toekomstige generaties en heeft als doel het verzamelen, systematiseren en delen van mondelinge getuigenissen.

Het initiatief begon met het onderzoeken van verhalen en het opnemen van interviews en video’s met belangrijke vertellers. Deze video’s zijn beschikbaar op de website van het ecomuseum, op het YouTube-kanaal en op het platform ‘Raccontiamo L’Ecomuseo’ (Laten we het ecomuseum vertellen). Samenwerking met lokale scholen hielp bij het verzamelen van materiaal en het maken van extra verspreidingsmiddelen, zoals een stripboek. Een open wedstrijd nodigde een bredere gemeenschap uit om deel te nemen, wat leidde tot tastbare publicaties van immaterieel mondeling erfgoed.

Naast de online database organiseerde het project evenementen voor zowel de lokale bevolking als bezoekers om de verspreiding te bevorderen. ‘Filò-avonden’ waren het delen van verhalen met muzikale begeleiding, opgenomen door een videomaker en online gedeeld. Er zijn plannen voor nog een evenement, “La notte dei Filò” (De nacht van de Filò), gefinancierd door de regio, om de gemeenschap nog meer te betrekken en dit rijke culturele erfgoed te vieren.

1.2. Informatie over het initiatief

1.3. Opleiding

Hoofdstuk 2. Beschrijving van de betrokken ICE

ICE Type:

Sociale praktijken, rituelen, feestelijke evenementen

Tradities en uitdrukkingen die generaties lang zijn doorgegeven

ICE Erkenning:

Betrokkenheid van de gemeenschap bij de identificatie en het beheer van de ICE:

Het immaterieel cultureel erfgoed (ICE) van de Filò delle Agane is diep geworteld in lokale orale tradities. Specifiek komt het overeen met UNESCO’s ICE domeinen, die mondelinge tradities en uitdrukkingen omvatten, met inbegrip van taal als een voertuig van immaterieel cultureel erfgoed, evenals sociale praktijken.

“Filò” waren avondbijeenkomsten in stallen waar mensen samenkwamen om kleine taken uit te voeren en verhalen te delen. Vooral in de 20e eeuw waren deze stallen een van de weinige warme plekken op het platteland. Zowel mannen als vrouwen kwamen er samen, vaak vergezeld door nieuwsgierige kinderen, om verhalen te vertellen. Deze traditie was vooral sterk in Friuli en Veneto, wat ertoe leidde dat sommige verhalen tussen de twee regio’s werden gedeeld, zij het in verschillende dialecten.

Daarnaast namen ook handelaars en reizigers die van de ene stad naar de andere trokken, deel aan deze Filò en brachten verhalen mee over gebeurtenissen uit andere plaatsen. Dit was vooral belangrijk in een tijd vóór de moderne communicatie, waardoor deze bijeenkomsten een cruciaal middel waren om informatie te delen en mondelinge tradities te bewaren.

Ouderen delen verhalen. Bron: Ecomuseum LIS Aganis.

Daarnaast kan de Filò delle Agane de interesse wekken van buitenstaanders, vooral met betrekking tot de Agane (Lis Aganis), mythische vrouwelijke figuren die geassocieerd worden met waterlopen en grotten. Deze figuren, met hun dubbelzinnige en ambivalente relatie met de mens, maken deel uit van de legendarische wereld van veel Alpenlanden. Het Ecomuseum koos dit verhaal uit de mondelinge traditie, verteld in Val Colvera, in de Pedemontana Pordenonese, om dit rijke culturele erfgoed te benadrukken.

Opgenomen verhaal. Bron: Ecomuseo Lis Aganis

Hoofdstuk 3. Creatie van verhalen en aanpassing aan digitale communicatieformaten

Proces van contentcreatie

Hoe wordt dit in een digitaal format gecommuniceerd?

Het proces begon met het identificeren van een lokale verhalenverteller, Paolo Paron, een lid van het ecomuseum die al een database met verhalen had. Dit werd gevolgd door het verzamelen van materiaal en het organiseren van het filmen om het erfgoed veilig te stellen en te verspreiden. De hoofdrolspelers in de Filò delle Agane video’s zijn lokale oudere mensen die spontaan spraken, vergelijkbaar met het vertellen van verhalen aan een kind. Deze spontaniteit wordt beschouwd als de essentie van de Filò, zegt Margherita Piazza, communicatiemedewerker van het Ecomuseum.

Lokale professionele videografen, gecontracteerd door het Ecomuseum, produceerden de video’s. Sommige van de verhalen van Paolo Paron zijn opgenomen in een studio, terwijl andere zijn opgenomen in meer natuurlijke, geïmproviseerde omgevingen met woorden en muziek, wat de authenticiteit ten goede komt. Bijgevolg zijn de opnames statisch, zonder dynamische close-ups en gedetailleerde handopnames die typisch zijn voor studio-opnames. De deelnemers waren zich bewust van het filmen en hadden microfoons bij zich.

Het Ecomuseum wil deze informatie systematiseren. De interviews, waaronder die met Paolo Paron, waren gestructureerd maar gebaseerd op individuen met uitgebreide kennis. Het plan is om geleidelijk meer getuigenissen te verzamelen volgens een gestructureerde aanpak. Daarnaast worden op het onlangs opgerichte platform “Let’s Tell the Ecomuseum” momenteel documenten, teksten, afbeeldingen en foto’s gecatalogiseerd, met plannen om in de toekomst ook audio-opnames en interviews op te nemen, aldus Debora Del Basso, voorzitter van het Ecomuseum.

3.1. Lokale bevolking

De Filò delle Agane is een bottom-up project geïnitieerd door Paolo Paron, een lid van het Ecomuseum. Als verhalenverteller en balladezanger had Paolo al materiaal verzameld over lokale orale tradities. Zijn rol als kennisbank leverde het eerste “ruwe materiaal” voor het project. Lokale mensen deelden hun verhalen met hem en hij organiseerde verhalenavonden met muziek op zijn landbouwbedrijf.

Het project wordt beheerd door het Ecomuseum, waarbij Paolo Paron en andere lokale medewerkers een belangrijke rol spelen. Lokale professionele videografen werden ingehuurd om de verhalen te filmen en het Ecomuseum creëerde een YouTube-kanaal en een speciale afspeellijst om de inhoud te verspreiden.

Het initiatief moedigt actieve deelname van de gemeenschap aan. Lokale mensen zijn niet alleen geïnterviewden, maar coproducenten van inhoud. Ze delen verhalen, nemen deel aan vertelavonden en dragen bij aan het digitale platform “Raccontiamo l’Ecomuseo” (Laten we het Ecomuseum vertellen).

De organisatiestructuur is informeel en gebaseerd op samenwerking. Het Ecomuseum houdt toezicht op het project, maar de besluitvorming wordt gedeeld met de lokale deelnemers, waardoor een egalitaire omgeving ontstaat waarin zowel interviewers als geïnterviewden een gelijkwaardige bijdrage leveren. Het doel is om traditionele mondelinge verhalen te systematiseren en te verspreiden, zodat ze toegankelijk worden voor een breder publiek.

Innovatieve strategieën voor betrokkenheid:

Digitaal platform: “Raccontiamo l’Ecomuseo” dient zowel als een database en een verspreidingsinstrument, waardoor continue bijdragen van de gemeenschap mogelijk zijn. Het bevat secties voor traditionele verhalen en nieuwe verhalen en moedigt creativiteit en deelname van schrijvers en andere leden van de gemeenschap aan.
Scholen en workshops: Het project werkt samen met lokale scholen en betrekt leerkrachten en leerlingen bij het verzamelen van mondelinge getuigenissen en het creëren van nieuwe verhalen. Workshops met kunstenaars en striptekenaars betrekken de leerlingen erbij en maken het proces interactief en educatief.
Betrokkenheid van expats: Er zijn plannen om expats erbij te betrekken door een sectie op het platform te creëren waar ze verhalen kunnen delen die ze kennen, door te schrijven, op te nemen of video’s te maken.

Een flyer van een lokaal evenement van het Filò project. Bron: Ecomuseo Lis Aganis

Het initiatief heeft een gevoel van eigenaarschap en actieve betrokkenheid binnen de gemeenschap bevorderd. Door het vertellen van verhalen en het creëren van nieuwe verhalen aan te moedigen, zorgt het project ervoor dat lokale tradities bewaard blijven en nieuw leven wordt ingeblazen voor toekomstige generaties.

Youtube afspeellijst, een video met Paolo Paron…. Bron: Ecomuseo Lis Aganis Youtube pagina.

Van de video waarin lokale mensen verhalen delen met de verhalenverteller Paolo Paron (links). Bron: Ecomuseo Lis Aganis.

Hoofdstuk 4. Publiek en methodologieën

Doelgroep: lokale gemeenschap, studenten

Bereik:

Doel van het delen van de verhalen:

Tradities behouden

Sociale cohesie

Frequentie: Permanente activiteit

Het belangrijkste doel van het project is om verhalen en cultureel erfgoed te bewaren en te delen met een divers publiek, vooral jongeren, kinderen, studenten en plaatselijke bewoners. Het probeert ook toekomstige generaties te bereiken die misschien niet de kans hebben gehad om van hun grootouders of andere traditionele verhalenvertellers te leren. Het ecomuseum heeft van verschillende kanten belangstelling gewekt, onder andere van particulieren, documentairemakers en een student van de Universiteit van Venetië die een documentaire plant. Dit duidt niet alleen op antropologische en etnografische interesse, maar ook op potentieel voor kennistoerisme.

Het ecomuseum monitort zijn social media kanalen, met name de YouTube views, en is tevreden over de betrokkenheid, aldus communicatiespecialist Margherita. Het monitoren helpt de voorkeuren van het publiek te begrijpen en de inhoud te verbeteren. Ze ontdekten bijvoorbeeld dat kortere video’s beter presteren gezien de huidige aandachtsspanne. De kwaliteit van de inhoud en het verhaal zijn echter cruciaal, zoals blijkt uit een veel bekeken video over een mandenmaker van Frisanco, die door zijn authentieke verhaal indruk maakte op kijkers.

Naarmate de video’s zich verspreiden, wekken ze meer interesse en interactie op. Mensen nemen contact op met het ecomuseum, delen aanvullende verhalen of variaties op de getoonde verhalen en zeggen: “mijn oma kende dit verhaal ook, maar dan anders”. Deze voortdurende uitwisseling helpt meer culturele verhalen bloot te leggen en betrekt meer verhalenvertellers.

Het ecomuseum organiseerde ook een festival om de resultaten van het project te verspreiden, met lezingen en muziek. Bij dit evenement waren gezinnen, scholen en de bredere gemeenschap betrokken. Het werd gepromoot via scholen, Promo Turismo (de regionale instantie voor toerisme) en nieuwsbrieven, waardoor een groot bereik en een grote deelname werden gegarandeerd.

Het youtube-kanaal van het ecomuseum. Bron: Ecomuseo Lis Aganis Youtube pagina.

Een van de meest bekeken video’s. Bron: Ecomuseo Lis Aganis Youtube pagina.

Ecomuseum “il Filò delle Agane” afspeellijst. Bron: Ecomuseo Lis Aganis Youtube pagina.

Hoofdstuk 5. Innovatieve aspecten

Het meest innovatieve aspect van het initiatief is het verhalenplatform ‘Raccontiamo l’Ecomuseo’, dat is ontworpen als een uitgebreide database voor het verzamelen en bewaren van verhalen over het gebied. Dit project onderscheidt zich als een sociale innovatie door meerdere generaties te betrekken bij het bewaren van mondelinge tradities door middel van digitale verteltools. Technologie wordt gebruikt om erfgoed beter te valoriseren, te bewaren en toegankelijker te maken.

Platform Structuur
Het platform is onderverdeeld in thematische secties: mythen en legenden, ambachten, gemeenschapsleven, archeologie, landschap en smaken. Elk verhaal gaat vergezeld van een foto en een titel en is gecategoriseerd met de naam van de auteur en de producent, de locatie (bijv. YouTube-afspeellijst), de datum, de bron/producent en de datum en plaats van verzameling.

Reactie op pandemie en verdere projecten
Toen het Filò-project in 2019 van start ging, zorgde de COVID-19 pandemie voor een toename in het verzamelen van verhalen, die vervolgens werden gedeeld door het ecomuseum.

Het project “Diario delle Agane”, gekoppeld aan de Filò delle Agane, werd gefinancierd door het initiatief “Ripartenza Cultura e Sport”, dat tot doel had culturele en sportieve activiteiten nieuw leven in te blazen en banen te creëren in sectoren die getroffen waren door COVID-19 beperkingen. Dit project reactiveerde gemeenschapsprojecten, initiatieven en relaties, gericht op lokale gemeenschappen en hun erfgoed. De agenda bevat verschillende pagina’s die een uitgebreid beeld geven van het Ecomuseum-gebied.

Een ander innovatief project, ‘Dolomieten’, in samenwerking met de Dolomiti gebieden, omvatte het verzamelen van mondelinge verhalen in lokale dialecten en het bewaren ervan op een digitaal platform. Deze inspanning benadrukt nogmaals de inzet van het initiatief om technologie te gebruiken om cultureel erfgoed te bewaren en te promoten.

Het platform: Raccontiamo l’ecomuseo. Bron: Ecomuseo Lis Aganis webpagina.

Hoofdstuk 6. Impact

Effect op toerisme:

Impact op lokale duurzame ontwikkeling:

SDG3. Gezondheid en welzijn

SDG4. Kwaliteitsonderwijs

SDG8. Fatsoenlijk werk en economische groei

SDG11. Duurzame steden en gemeenschappen

Het initiatief had een aanzienlijk positief effect op duurzame ontwikkeling, voornamelijk door het welzijn van de mensen te vergroten. Het stimuleerde de participatie van de gemeenschap en versterkte de sociale cohesie door verschillende generaties samen te brengen om relaties te ontdekken en te herontdekken.

Het project creëerde ook banen voor lokale videomakers en illustratoren, die door het ecomuseum werden ingehuurd om verhalenvertellers te filmen. Een aankomend evenement, “La notte dei Filò” (De nacht van de Filò), gefinancierd door de regio, zal de impact van het initiatief verder laten zien. Dit evenement wordt gehouden in een traditioneel dorp, op locaties zoals oude stallen, werkplaatsen en laboratoria die hun oorspronkelijke architectuur hebben behouden. Op deze locaties zullen vertellers, waarschijnlijk gekleed in 20e-eeuwse kledij, verhalen vertellen over vroegere gebruiken.

Het evenement staat open voor zowel de lokale gemeenschap als potentiële toeristen, met als doel het rijke culturele erfgoed te delen met een breder publiek. Eerdere evenementen, zoals het Filò delle Agane festival, trokken gemiddeld zo’n honderd bezoekers, wat duidt op een grote interesse en betrokkenheid van de gemeenschap.