Collaboratief of samenwerkingsbeheer betekent dat verschillende mensen en groepen samen de verantwoordelijkheid delen voor het nemen van beslissingen en het zorgen voor hulpbronnen. In tegenstelling tot de ouderwetse top-downbenadering geeft deze aanpak lokale gemeenschappen de macht om hun erfgoed echt te bezitten en te beschermen, waardoor het lang behouden blijft. Als je nadenkt over hoe je omgaat met je buren of andere leden van je gemeenschap, zul je je realiseren dat relaties die zijn gebaseerd op horizontale, peer-to-peer-verbindingen en een democratische werklogica helpen om gemeenschappelijke doelen te bereiken ten behoeve van de gemeenschap.
Het begrip cultureel erfgoed is in de loop der tijd verbreed. Er zijn tegenwoordig experts uit vele vakgebieden nodig om zowel materiële zaken (zoals gebouwen of artefacten) als immateriële zaken (zoals tradities of verhalen) te beschermen.
Een grote stap voorwaarts was het UNESCO-beleid voor duurzame ontwikkeling van werelderfgoed uit 2015. Dit beleid introduceerde ‘duurzaamheid’ in de manier waarop we werelderfgoedlocaties conserveren en beheren en maakte duidelijk dat de bescherming van cultureel en natuurlijk erfgoed duurzame ontwikkelingsdoelen moet ondersteunen, precies zoals de Agenda 2030 van de Verenigde Naties aangeeft.
Met dit mondiale beleid als leidraad zullen we, ongeacht het soort erfgoed dat je beheert (materieel of immaterieel, natuurlijk of cultureel, lokaal of regionaal), de belangrijkste ideeën aanstippen die je in gedachten moet houden voor succesvol erfgoedbeheer.
In het beleid van UNESCO zijn vier aspecten leidend die nuttig kunnen zijn om over na te denken als het gaat over participatieve methodologie:
- Inclusieve sociale ontwikkeling: bevordering van de actieve betrokkenheid van lokale gemeenschappen bij het beheer van locaties, eerbiediging van mensenrechten en inheemse culturen, en intergenerationele gelijkheid.
- Duurzame economische ontwikkeling: het stimuleren van economische activiteiten die verenigbaar zijn met het behoud van erfgoed, waaronder verantwoord toerisme, lokale ambachten en duurzame landbouw.
- Ecologische duurzaamheid: de nadruk leggen op de bescherming van de biodiversiteit, verantwoord gebruik van natuurlijke hulpbronnen en veerkracht ten opzichte van klimaatverandering.
- Vrede en veiligheid: erkenning van erfgoed als instrument voor interculturele dialoog, sociale cohesie en conflictpreventie.
Het beleid van UNESCO is bedoeld om staten, beheerders van erfgoedsites en belanghebbenden te begeleiden naar een geïntegreerde aanpak waarin het behoud van erfgoed en duurzame ontwikkeling elkaar versterken. Succesvolle voorbeelden zijn onder meer partnerschappen tussen gemeenten en lokale verenigingen die ervoor zorgen dat culturele locaties actief en relevant blijven voor zowel de lokale bevolking als bezoekers. Ecomusea kunnen een praktisch voorbeeld zijn van best practices op dit gebied, aangezien zij lokale gemeenschappen betrekken bij het behoud en de verbetering van erfgoed, waarbij belanghebbenden op verschillende niveaus (lokaal, nationaal of zelfs internationaal) worden betrokken.