1. Concepten. Definitie en principes van duurzaam toerisme; toepassing op ICE
De Wereldorganisatie voor Toerisme van de Verenigde Naties (UNWTO) definieert duurzaam toerisme als “toerisme dat volledig rekening houdt met de huidige en toekomstige economische, sociale en ecologische gevolgen ervan en dat inspeelt op de behoeften van bezoekers, de sector, het milieu en de gastgemeenschappen”. Bovendien houdt duurzaam toerisme rekening met de ecologische, economische en sociaal-culturele aspecten van toeristische ontwikkeling.
Immaterieel cultureel erfgoed (ICE) speelt een belangrijke rol bij het creëren van duurzaam toerisme. Als je de definitie van immaterieel cultureel erfgoed niet meer helemaal weet, kan je teruggaan naar module 1 van deze cursus, getiteld ‘Identificatie en catalogisering van immaterieel cultureel erfgoed in plattelandsgebieden’. Toerisme en ICE hebben wederzijds een voordelige relatie. Enerzijds is ICE essentieel voor de ontwikkeling van toerisme, aangezien moderne reizigers meer zoeken dan alleen architectonische bezienswaardigheden en historische locaties. Ze verlangen naar meeslepende ervaringen die de levende tradities van lokale gemeenschappen laten zien. Anderzijds dient duurzaam toerisme als een krachtig instrument voor het beschermen en promoten van ICE.
Hoewel toerisme tal van voordelen biedt, brengt het ook risico’s met zich mee voor ICE als het niet zorgvuldig wordt beheerd. Overcommercialisering kan leiden tot verlies van authenticiteit en verwatering van culturele tradities. Om dit te voorkomen, is een duurzame aanpak cruciaal.
Bij de integratie van ICE in de ontwikkeling van het toerisme moeten gemeenschappen de belangrijkste beslissers zijn over hoe hun cultureel erfgoed wordt gedeeld en gepresenteerd aan bezoekers. De ontwikkeling van het toerisme moet beperkt blijven tot wat comfortabel is voor de lokale bevolking.
Het bereiken van deze doelen kan een uitdaging zijn, maar niet als je het met de hulp van anderen doet. Hierbij gaat het om lokale gemeenschappen, erfgoedbeheerders, ngo’s, toeristische bedrijven en lokale overheden. Door samen te werken kan toerisme een middel worden voor cultureel behoud, economische empowerment en milieubeheer, waar zowel bezoekers als gastgemeenschappen op lange termijn van profiteren.
2. Behoud en promotie van ICE: strategieën voor het waarderen van cultureel toerisme dat een positieve impact heeft op de gemeenschap
Cultureel toerisme is nauw verbonden met het unieke erfgoed, de tradities en de activiteiten die op een bepaalde locatie beschikbaar zijn. Elke plaats biedt unieke culturele bronnen die de toeristische aantrekkingskracht ervan bepalen. De culturele toeristen van vandaag zijn niet alleen geïnteresseerd in sightseeing; ze zijn op zoek naar zinvolle ervaringen, diepgaande kennis en entertainment. Ze voelen zich aangetrokken tot het lokale erfgoed, de geschiedenis, de mensen, de tradities, de keuken en de ambachtelijke producten – elementen die het best tot uiting komen in boeiende verhalen.
Wanneer lokale gemeenschappen deelnemen aan de ontwikkeling van het toerisme, bevordert dit zinvolle uitwisselingen tussen bezoekers en inwoners. Dergelijke interacties bevorderen het cultureel begrip en creëren een open, zelfverzekerde samenleving. Bovendien, wanneer toeristen de lokale cultuur waarderen, verhoogt dit het zelfbeeld van de gemeenschap en versterkt het hun culturele identiteit.
Cultureel toerisme vergroot ook het bewustzijn van het belang van het behoud van lokaal erfgoed. Dit moedigt gemeenschappen aan om hun immaterieel cultureel erfgoed actief te beschermen, in praktijk te brengen en te promoten, terwijl ze ook het tastbaar erfgoed in stand houden. Als gevolg daarvan kan toerisme dienen als katalysator voor territoriale planning en ontwikkeling. Naast culturele verrijking kan toerisme investeringen aantrekken, lokale bedrijven versterken en de werkgelegenheid vergroten. Cultureel erfgoed is niet alleen een belangrijke trekpleister voor toeristen, maar speelt ook een cruciale rol bij het aantrekkelijk maken van een plaats voor langetermijninvesteringen en duurzame ontwikkeling.
Bedenk bovendien welke kracht digitalisering aan dit hele kader bijdraagt. Digitalisering maakt een bredere toegang tot het lokale culturele erfgoed mogelijk, waardoor verschillende groepen in de samenleving ermee in aanraking kunnen komen, zelfs zonder de locatie fysiek te bezoeken. Tegelijkertijd kan het de belangstelling voor deze plaatsen aanwakkeren en zelfs bezoeken aan de meest landelijke en afgelegen gebieden stimuleren. Met de opkomst van sociale media kunnen toeristische aanbieders een wereldwijd publiek effectiever dan ooit tevoren bereiken.