7. Alberi di Maggio: Traditionele muziek en ambachten nieuw leven inblazen via digitale media

Hoofdstuk 1. Inleiding

1.1. Algemene informatie

Naam van het initiatief: Alberi di Maggio

Locatie: Abruzzo, Marche & Lazio Regio's, Italië

Naam promotor: Massimiliano di Carlo

Soort entiteit: Culturele vereniging

Eigendom: Openbaar

Contactgegevens en communicatiegegevens:

Alberi di Maggio is een culturele vereniging die zich richt op etnomusicologisch onderzoek naar orale tradities in de binnenlandse grensgebieden tussen de Marken, Abruzzen en Lazio (Italië), waar deze regio’s elkaar kruisen en culturele overeenkomsten delen. De vereniging richt zich op traditionele bouwtechnieken en dansen, en promoot lokale opvoeringsfestivals. Ze hebben ook een gemeenschapsfestival opgezet voor de betrokkenheid van de lokale bevolking. Massimiliano, een van de oprichters, is docent aan het conservatorium van Pescara en hij betrekt zijn studenten bij veldonderzoek in de gebieden die door de vereniging worden verkend. De vereniging heeft een webplatform met een database van mondelinge optredens, lokale muziek, dansen en festivals, gecommuniceerd door middel van verschillende soorten storytelling: video’s en opnames van lokale spelers getoond in een interactieve kaart.

1.2. Informatie over het initiatief

Massimiliano di Carlo, oprichter van de vereniging, is musicus en docent traditionele muziek aan het Luisa D’Annunzio Conservatorium in Pescara, Italië. Hij is gespecialiseerd in vocaal onderzoek en het repertoire van muziek en orale traditie. Zijn studenten werken mee aan etnomusicologisch onderzoek via een module gericht op veldonderzoeksmethodologieën, waarbij ze actief betrokken zijn bij zowel archief- als veldstudies.

Massimiliano’s etnomusicologisch onderzoek strekt zich uit over de grensgebieden van Marche, Abruzzo en Lazio, regio’s die culturele overeenkomsten delen. Zijn passie voor dit vakgebied begon in Berlijn, waar hij werd beïnvloed door etnomusicologen en traditionele muziekartiesten als Tran Quang Hai en Amelia Cuni. Met een achtergrond in klassieke muziek maakte Massimiliano de overstap van orkestmusicus en solist naar etnomusicologie en verwerkte hij deze ervaringen in zijn artistieke activiteiten.

Andere oprichtende leden van de vereniging zijn lokale personen zoals Mirko Guerrieri, een ambachtsman, en Maria Dubis Herrera, een gepensioneerde Venezolaanse werkneemster. Tot de diverse leden behoren ook een schrijver, een voormalige danser en een conservatoriumstudent die geïnteresseerd is in traditionele muziek.

In de loop der jaren heeft de vereniging mondelinge getuigenissen verzameld over traditionele muziek, optredens, liederen en dansen en zo een online database gecreëerd. Ze hebben ook gemeenschapsfestivals georganiseerd ter ere van het lokale erfgoed, waaronder orale tradities, dansen en traditionele kennis over kruiden en bioconstructietechnieken.

1.3. Opleiding

Alberi di Maggio organiseert verschillende eendaagse workshops, waaronder traditionele dansen, bio-bouw, traditioneel stemgebruik en het herkennen van wilde kruiden. Deze cursussen zijn vooral gericht op de lokale bevolking, zowel jongeren als volwassenen. De workshops worden gegeven door oudere experts met medewerking van wetenschappelijke medewerkers. Zo werd de workshop over het herkennen van wilde kruiden, die twee jaar achtereen werd gegeven, geleid door lokale ouderen en etnobotanisten. Traditionele dansen en muziekinstrumenten zoals de doedelzak, tamboerijn en accordeon werden onderwezen door lokale experts.

Bij het initiatief is ook de buitenlandse gemeenschap betrokken die in het gebied woont, waardoor een interculturele ervaring wordt gecreëerd. Massimiliano benadrukt dat de deelnemers verschillende culturele achtergronden hebben, waaronder Afrikaanse en Albanese culturen. Albanese volkszangers (Kosovaren) die in Teramo wonen, gaven bijvoorbeeld een concert met een plaatselijke volkszanger. In de bioconstructie werden participatieve bouwplaatsen gebruikt om lokale huizen te restaureren, waarbij zowel lokale als externe technieken werden gebruikt. Deze omvatten Romeinse en Italiaanse methoden, maar ook Marokkaanse Tadelakt, wat sterke mediterrane analogieën laat zien.

Massimiliano benadrukt de noodzaak om lokale mensen, vooral jongeren, op te leiden om de rijkdom van hun immaterieel erfgoed te waarderen. Hij pleit voor een langdurige, officieel erkende opleiding binnen institutionele contexten om de sociale, politieke, economische en professionele waardigheid van het cultureel erfgoed te verzekeren. Anders dreigt het erfgoed gemarginaliseerd te blijven.

Hij bekritiseert de officiële economie en de massacultuur voor het banaliseren van lokale tradities door middel van commerciële evenementen, wat volgens hem de complexiteit van deze culturele praktijken ondermijnt. Massimiliano suggereert dat langdurige training, zoals samenwerking met conservatoriumstudenten, individuen in staat zou stellen om dit culturele erfgoed diepgaand te begrijpen en te verspreiden over verschillende leeftijdsgroepen en onderwijsinstellingen, en zo de waarde en betekenis ervan te behouden.

Hoofdstuk 2. Beschrijving van de betrokken ICE

ICE Type:

Sociale praktijken, rituelen, feestelijke evenementen

Tradities en uitdrukkingen die generaties lang zijn doorgegeven

ICE Erkenning:

Betrokkenheid van de gemeenschap bij de identificatie en het beheer van de ICE:

Het etnomusicologisch onderzoek onderzocht verschillende soorten immaterieel cultureel erfgoed (ICE) zoals gecategoriseerd door UNESCO. Ten eerste onderzocht het orale tradities en uitdrukkingen, waaronder verschillende soorten liederen die gebruikt worden om werk te begeleiden, devotionele rituelen die verbonden zijn aan verschillende dansen, klaagliederen, geboorteliedjes, slaapliedjes en verhalende liederen. Daarnaast werden podiumkunsten onderzocht, zoals het bespelen van traditionele instrumenten zoals de doedelzak en de accordeon, en sociale praktijken, rituelen en feestelijke evenementen, die allemaal verbonden zijn aan sociale bijeenkomsten. Daarnaast bestudeerde het onderzoek traditioneel vakmanschap, zoals bioconstructietechnieken. Tot slot kwamen kennis en praktijken met betrekking tot de natuur en het universum aan bod, zoals een evenement dat werd georganiseerd om kennis over wilde kruiden te verspreiden. Ondanks de rijke diversiteit van deze tradities is deze ICE niet nationaal erkend.

Massimiliano en een lokale artiest die typische muziek speelt. Bron: Alberi di Maggio.

Wat de erkenning van dit erfgoed betreft, variëren de attitudes van de lokale bevolking. Ouderen en actief betrokkenen zijn enthousiast en gaan er spontaan mee aan de slag. Ze missen echter een ondersteunende context voor hun activiteiten en dit erfgoed wordt soms als bijna vulgair beschouwd, vooral door de jongere generaties, ondanks de connectie met de verfijnde stijlen van de middeleeuwse en renaissance poëzie, met hun diepgaande codes. Het fenomeen van de migratie van jongeren uit het zuiden naar het noorden om politieke en economische redenen heeft geleid tot een afname van het vermogen om deze tradities uit te voeren zoals de oorspronkelijke beoefenaars. Toch is er een groeiende interesse onder de jeugd voor deze tradities, waardoor ze zich inschrijven bij conservatoria en actief deelnemen. Alberi di Maggio wil jongeren betrekken bij het beschermen en promoten van dit erfgoed en benadrukt het belang van langdurige educatie en officiële erkenning om folklorisering te voorkomen.

Leden van Alberi di Maggio met lokale artiesten. Bron: Alberi di Maggio.

In het verleden werd immaterieel cultureel erfgoed volgens Massimiliano rechtstreeks van generatie op generatie en soms zelfs internationaal doorgegeven, zoals melismatische liederen, die hun wortels hebben in de Arabisch-Andalusische zang. Hij is echter van mening dat deze praktijk vandaag de dag zeldzaam is geworden en dat officiële erkenning nodig is om er waarde aan toe te kennen. Hij is van mening dat het belangrijk is dat mensen deze tradities niet langer als achterhaald en nutteloos beschouwen en zich niet langer conformeren aan stereotypen in de media, maar in plaats daarvan de diepgang van deze cultuur waarderen, die voortdurend dreigt te worden gemarginaliseerd door officiële verhalen.

Hoofdstuk 3. Creatie van verhalen en aanpassing aan digitale communicatieformaten

Proces van contentcreatie

Hoe wordt dit in een digitaal format gecommuniceerd?

Fontefina festival flyers. Bron: Vereniging Alberi di Maggio.

Massimiliano financierde zijn onderzoek zelf. De storytelling-aanpak was gericht op het vertellen van bestaande verhalen, met name muziekoptredens. De opname-instrumenten waren onder andere een Zoom H6 recorder, een Nikon D300 voor video’s en mobiele telefoons voor spontane ontmoetingen. Al het materiaal werd vervolgens geüpload naar een computer om te bewerken.

Door een gebrek aan personeel is er geen toezicht op de views van webpagina’s (gemaakt door Simone Cursi) of een sociale mediacampagne voor verspreiding. Tijdens de COVID-19 pandemie werden de activiteiten stopgezet omdat bezoeken aan ouderen niet mogelijk waren vanwege hun kwetsbaarheid.

Er is geen speciale verteltechniek of script voor het maken van video’s, omdat er geen professionele storytelling aan te pas komt. Sommige video’s volgen echter een structuur. Bijvoorbeeld, in de video over de ‘calascione’ instrumentmaker, is er een introductie van de getuigenis gevolgd door een beschrijving van het instrument.

Wat betreft de onderwerpen van de video’s, nam Massimiliano vaak meerdere rollen op zich, zoals producent, onderzoeker, speler en soms co-protagonist. Dit kwam doordat hij ook een leergierige muzikant is en artiesten soms een begeleider nodig hadden. Hij speelde een belangrijke rol in de productie en verspreiding van het erfgoed, dat ook werd gepromoot tijdens lokale festivals.

3.1. Lokale bevolking

Hoewel de lokale bevolking actief betrokken is bij het vertelproces, maakt ze geen deel uit van het besluitvormingsproces. Voor hen zijn zingen en spelen spontane vieringen en ze werden gevraagd om opgenomen te worden om digitale inhoud te creëren en het erfgoed te beschermen. De lokale bevolking begrijpt het belang van documentatie niet helemaal, omdat deze tradities een normaal onderdeel van hun leven zijn.

Massimiliano heeft zich ingespannen om de opgenomen inhoud te delen met de gemeenschap door cd’s en video’s te maken die worden uitgedeeld aan de families van de artiesten. Er is echter een generatiekloof, aangezien de kinderen van de oudere deelnemers deze vorm van expressie vaak afwijzen. Ze schamen zich of zijn niet in staat om de expressieve kracht en theatraliteit van hun ouderen te evenaren.

Massimiliano benadrukt de indrukwekkende podiumprésence van deze lokale artiesten en merkt op dat ze optredens beter aankunnen dan professionele artiesten. Dit onderstreept de behoefte aan officiële erkenning en gestructureerde verspreiding.

Leden van de vereniging met lokale mensen. Bron: Alberi di Maggio.

Optreden tijdens lokale festivals. Bron: Alberi di Maggio.

Het ICE wordt gepromoot binnen lokale festivals. Eén daarvan, Fontefina, is speciaal in het leven geroepen om de cohesie binnen de gemeenschap te bevorderen en een platform te bieden voor deze spontane uitingen. Massimiliano pleit voor officiële verspreidingskanalen om nieuwe zangers op te leiden en een bewuste generatie te creëren die deze tradities in stand kan houden en nieuw leven kan inblazen. Deze aanpak is erop gericht om het erfgoed terug te brengen naar de festivals en zo de continuïteit en relevantie ervan te waarborgen.

Hoofdstuk 4. Publiek en methodologieën

Doelgroep: lokale gemeenschap, studenten

Bereik:

Doel van het delen van de verhalen:

Tradities behouden

Sociale cohesie

Frequentie: Permanente activiteit

Alberi di Maggio maakt gebruik van een website om immaterieel cultureel erfgoed (ICE) te verspreiden, met video’s en opnames van mondelinge optredens en festivals, gekoppeld aan een YouTube-kanaal en een Facebook-pagina. Het belangrijkste doel van dit onderzoek naar lokale orale tradities is het verzamelen van video- en audiogetuigenissen die dit erfgoed beschermen en promoten, om zo het bewustzijn onder lokale jongeren te vergroten.

Sinds 2018 organiseert de vereniging het gemeenschapsfestival Fontefina. Dit festival omvat verschillende workshops die worden gegeven door ouderen, die hun lokale kennis delen. Alberi di Maggio zet zich ook in voor het behoud van traditionele festiviteiten, zoals het Meifeest in Marino del Tronto, waarbij een boom ceremonieel wordt verplaatst op muziek en zang, en het Ossenfeest in Loreto Aprutino, waarbij een os wordt gehypnotiseerd door muziek. Deze festivals worden gedocumenteerd met foto’s en video’s, die vervolgens worden gedeeld op het webplatform. De belangrijkste doelgroep van het project is de lokale gemeenschap, met speciale aandacht voor bewustmaking van jongeren over het belang van ICE. Conservatoriumstudenten zijn ook een belangrijke doelgroep.

De methodologieën voor het verspreiden van dit erfgoed omvatten het creëren en onderhouden van een toegankelijk digitaal archief van video’s, foto’s en opnames. Door gebruik te maken van populaire platforms zoals YouTube en Facebook zorgt het project voor brede toegankelijkheid en betrokkenheid. De combinatie van digitale verspreiding en gemeenschapsevenementen bevordert een band tussen de lokale tradities en de jongere generatie, en moedigt hun participatie en waardering voor hun cultureel erfgoed aan.

Hoofdstuk 5. Innovatieve aspecten

Het meest innovatieve aspect van het initiatief is de interactieve kaart op de website, ontworpen door een IT-specialist om de gebruikerservaring te verbeteren. Massimiliano legt uit: “Gebruikers kunnen gemakkelijk interessante gebieden vinden door op een druppelpictogram te klikken, vergelijkbaar met Google Maps. Elke druppel vertegenwoordigt een stad en daarbinnen kunnen zich één of meerdere gedocumenteerde personen bevinden.”

De opnames worden op antropologische basis gecategoriseerd zonder specifieke titels, omdat ze die traditioneel niet hebben. Massimiliano: “De categorieën omvatten termen als ‘oogstlied’, ‘slaaplied’, ‘verhaal van een ervaring gerelateerd aan zingen’, ‘ ‘vertellen van het traditionele mythologische verhaal X’, ‘gespeeld om te dansen’, ‘zingen met tamboerijn’ en ‘zingen met doedelzak’. Deze nomenclaturen komen overeen met die in het Rai-archief of een ander etnografisch catalogiseringssysteem.

Het geluidsarchief. Bron: Alberi di Maggio webpagina.

Hoofdstuk 6. Impact

Effect op toerisme:

Impact op lokale duurzame ontwikkeling:

SDG3. Gezondheid en welzijn

SDG4. Kwaliteitsonderwijs

SDG11. Duurzame steden en gemeenschappen

Het initiatief heeft het bewustzijn over dit immaterieel cultureel erfgoed (ICE) aanzienlijk vergroot, vooral onder jongeren. Het is niet bedoeld om toerisme te bevorderen, maar het zou bewust toerisme kunnen aanmoedigen. Massimiliano merkte op dat massatoerisme destructieve effecten kan hebben, zoals blijkt uit de folklorisering van lokale tradities in sommige regio’s in Midden-Italië.

Massimiliano gelooft dat de eerste stap in het promoten van deze landelijke gebieden de institutionele erkenning van deze kunstvormen is. Deze erkenning kan hun status verhogen en voorkomen dat ze als minderwaardig worden beschouwd. Hij benadrukt ook het belang van veldonderzoek voor het behoud van de betekenis van immaterieel erfgoed.

Het project is volledig gebaseerd op duurzaamheid, waarbij alle instrumenten zelf worden gemaakt van natuurlijke materialen. Volgens Massimiliano is het belangrijkste effect de vreugde die het met zich meebrengt. Hij legt uit: “Moderne vreugde is vaak afhankelijk van entertainment, wat een dure industrie is. Een dorpsfeest kan bijvoorbeeld 30.000 euro kosten, terwijl een spontane bijeenkomst waar mensen muziek maken niets kost. De vreugde en de meetbare mate van endorfine zijn zeker hoger wanneer het evenement op een natuurlijke manier wordt ervaren in plaats van vanaf een podium.”