Module 3.

Bevordering van een cultuur van innovatie en creativiteit

Wanneer een project binnen een gemeenschap van start gaat, beginnen ideeën te stromen. Er rijzen vragen, doelen worden geschetst en behoeften ontstaan. Na verloop van tijd beginnen al deze elementen zich met elkaar te verweven en op zinvolle wijze met elkaar te verbinden om een gemeenschappelijk doel vorm te geven. En dan komt dat spannende moment waarop we beslissen hoe we dat doel gaan realiseren en welke middelen we gaan gebruiken om het tot leven te brengen.

Deze module nodigt je uit om na te denken over hoe je een cultuur van innovatie kunt bevorderen op basis van aandachtig luisteren, creativiteit en waardering voor lokale kennis. We presenteren theoretische grondslagen en praktische wegen om innovatie te bevorderen in zowel gemeenschaps- als institutionele contexten, met de nadruk op het creëren van innovatieruimtes die gestructureerd, transparant en participatief zijn. In de module komen samenwerkingsmethodologieën, participatieve managementpraktijken en digitale tools (zoals Padlet, Miro, Trello en ClickUp) die het vastleggen en monitoren van ideeën ondersteunen aan bod, evenals het creëren van fysieke en virtuele co-creatieruimtes, waardoor banden, een gevoel van verbondenheid en collectieve daadkracht worden versterkt. Aan het einde word je uitgenodigd om samen met de gemeenschap innovatieve acties te bedenken en te ontwikkelen, met respect voor het gebied, het immaterieel cultureel erfgoed en samenwerkingswaarden.

Fig. 1. Folgarosa gaat naar het Museu de Arte Popular Portuguesa, Performance en opening van het collectieve werk van Folgarosa. Bron: Gil de Lemos

Hoofdstukken

Inleiding

Deze module introduceert strategieën om een innovatiecultuur in plattelandsgemeenschappen te bevorderen door middel van aandachtig luisteren, creativiteit en waardering voor lokale kennis. Er worden digitale hulpmiddelen en participatieve methoden gepresenteerd die dit proces kunnen ondersteunen, samen met een inspirerende case study. We verwachten dat je aan het einde van de module gemotiveerd bent om innovatieve en duurzame acties te ontwikkelen met jouw gemeenschap.
Ga naar hoofdstuk

Cultuur van innovatie en creativiteit

In dit hoofdstuk reflecteren we op de concepten en betekenissen van het bevorderen van een cultuur van innovatie in gemeenschapscontexten. Innovatie gaat verder dan technologieën en nieuwe trends: het komt voort uit aandachtig luisteren, experimenteren en het erkennen van lokale kennis. Je wordt uitgenodigd om het creatieve potentieel binnen je eigen gemeenschap te verkennen en innovatie te begrijpen als een collectieve, collaboratieve praktijk die diep geworteld is in het gebied.
Ga naar hoofdstuk

Een innovatieve ruimte organiseren in de gemeenschap

Dit hoofdstuk nodigt je uit om na te denken over hoe je ruimtes – fysiek of digitaal – kunt creëren die innovatie bevorderen. Meer dan infrastructuur alleen, vereisen deze ruimtes luisteren, vertrouwen en inclusie. Ook bespreken we strategieën om alledaagse omgevingen om te vormen tot plaatsen voor creatieve en participatieve ontmoetingen en presenteren we het voorstel om binnen instellingen een innovatieafdeling op te richten als een manier om innovatieve praktijken te institutionaliseren en gestructureerde, collaboratieve en duurzame participatie te bevorderen.
Ga naar hoofdstuk

Methoden om collectieve innovatie te stimuleren

In dit hoofdstuk verken je participatieve methodologieën die helpen om ideeën om te zetten in acties. Tools zoals design thinking, empathiekaarten en co-creatie workshops worden gepresenteerd als manieren om samenwerking en collectieve oplossingsgerichtheid te stimuleren. We zullen nadenken over hoe we deze methoden kunnen aanpassen aan de realiteit van elke gemeenschap, met respect voor lokale kennis en praktijken.
Ga naar hoofdstuk

Digitale hulpmiddelen en innovatieplatforms

Dit hoofdstuk presenteert digitale hulpmiddelen die de organisatie, monitoring en samenwerking van innovatieve projecten ondersteunen. Tot de aanbevolen hulpmiddelen behoren Padlet, Miro, Trello en ClickUp, die nuttig zijn voor het vastleggen van ideeën, het plannen van acties en het stimuleren van collectieve participatie. Het onderzoekt ook de strategische rol van de innovatieafdeling bij het bemiddelen in deze processen, zodat voorstellen niet verloren gaan, maar zich met duidelijkheid en gedeelde verantwoordelijkheid ontwikkelen. Het gebruik van technologie moet worden aangepast aan de lokale context en altijd ten dienste staan van inclusie, actief luisteren en co-creatie.
Ga naar hoofdstuk

Duurzaamheid, samenwerking en praktische toepassing

Dit hoofdstuk gaat over hoe innovatie haalbaar en duurzaam kan worden gemaakt. Duurzaamheid beperkt zich hier niet tot bewust gebruik van hulpbronnen, maar omvat ook luisteren naar mensen, respect voor lokale kennis en het bedenken van oplossingen die zinvol zijn voor de mensen die in het gebied wonen. Samenwerking tussen verschillende sociale actoren wordt gepresenteerd als een belangrijk element om ideeën om te zetten in blijvende praktijken.
Ga naar hoofdstuk

Case Studies

In dit deel zullen we twee case studies bekijken die perfect aansluiten bij de inhoud van deze module. Aan de hand daarvan ontdekken we twee succesvolle voorbeelden van innovatie en creativiteit binnen specifieke sociale contexten: het Museu na Aldeia-project uit Portugal en Concomitentes uit Spanje.

Museu na Aldeia, Portugal

Fig. 3. Grande-Encontro, espetaculo musical apresentado pela equipa. Bron: Gil de Lemos

Het project “Museum in het dorp”, uitgevoerd in Portugal, illustreert hoe stedelijke musea op een verstandige manier contact kunnen leggen met plattelandsgemeenschappen. Het initiatief begon met een provocerende vraag: wat als het museum naar de mensen zou komen? Dit was het begin van actief luisteren, workshops, praatgroepen en artistieke creaties, geworteld in lokale herinneringen, affecties en kennis.

In plaats van vooraf samengestelde inhoud aan te bieden, fungeert het project als bemiddelaar tussen instellingen en gebieden, waarbij horizontale uitwisselingen en vertrouwensrelaties worden bevorderd. In lijn met het idee van “participatieve museologische innovatie” (Eid & Forstrom, 2021) breekt het met de top-down logica van culturele praktijken en omarmt het co-auteurschap.

“Museum in het dorp” laat zien dat innovatie eenvoudig kan zijn: luisteren, verwelkomen en creëren met wat er al is. Het is een krachtig voorbeeld van hoe een cultuur van innovatie kan ontstaan uit genegenheid, diepgaand luisteren en oprechte samenwerking met gemeenschappen.

Ga naar case study
Website

Concomitantes, Spanje

Fig. 4. Toekomstige boeren zijn de kunstenaars, geselecteerd voor "De melkverhalen". Bron: Ana Escariz Pérez en Ana Moure Rosende

Concomitantes maakt deel uit van een Europees netwerk van organisaties die gemeenschapsprojecten promoten en financieren die een gemeenschap, stad of burgergroep in contact brengen met kunstenaars om ideeën uit te voeren die altijd aansluiten bij de behoeften en doelstellingen van die groep.

Dit project laat duidelijk zien hoe innovatieve initiatieven kunnen worden ontwikkeld met creativiteit als leidend principe.

Website

Zelfbeoordelingsinstrumenten

Vragen voor zelfreflectie

Q1

Denk na over de ruimtes om je heen die innovatie en creativiteit bevorderen

Q2

Heb je je ooit afgevraagd waar de ideeën vandaan komen die een gemeenschap echt veranderen?

Q3

Heb je ooit deelgenomen aan een eenvoudig groepsgesprek dat een krachtig idee heeft opgeleverd?

Q4

Hoe kunnen we ervoor zorgen dat een innovatief idee niet verloren gaat?

Q5

Hoe kunnen we een innovatiecultuur in een gemeenschap stimuleren?

Zelfevaluatietest

Referenties

Barbier, R. (1998). A escuta sensível na abordagem transversal. In J. Barbosa (Ed.), Multirreferencialidade nas ciências e na educação (pp. 168–199). UFSCar.

Chesbrough, H. (2003). Open Innovation: The new imperative for creating and profiting from technology. Harvard Business School Press.

Demo, P. (2021). Educar pela pesquisa (10th ed.). Editora Autores Associados.

Eid, H., & Forstrom, M. (Eds.). (2021). Museum innovation: Building more equitable, relevant and impactful museums. Routledge, Taylor & Francis Group.

Freire, P. (2005). Pedagogy of the oppressed (30th Anniversary Ed., M. B. Ramos, Trans.). Bloomsbury Publishing.

Lambert, J., & Hessler, B. (2018). Digital storytelling: Capturing lives, creating community (5th ed.). Routledge.

Ostrom, E. (2012). Governing the commons: The evolution of institutions for collective action. Cambridge University Press.

Primo, J., & Moutinho, M. C. (Eds.). (2021). Teoria e prática da Sociomuseologia. Departamento de Museologia, Universidade Lusófona de Humanidades e Tecnologias. Tenório, F. G. (1998). Gestão social: Uma perspectiva conceitual. Revista de Administração Pública, 32(5), 7–23.

 

Aanvullende bronnen

museunaaldeia.pt

concomitentes.org

nouveauxcommanditaires.eu

neueauftraggeber.de

atitolo.it

Ga naar de inhoud